Сонуннар

Олох диэн Ырыа… (Сунтаар ырыа айааччыларын кэнсиэрэ)

Елена Антонова – Күн Сиккиэрэ Сонуннар 01.06.2017 0

Күлүмүрдэс күн уота
Үрүйэ сүүрүгэр сыбыдахтанар,
Үрдүк үөрүү күлүүтэ
Кылыйан, тэйэн кылымахтанар…

Ааһар күнүм быыһыгар
Айар кутум быыһанар,
Аар харыйам аттыгар
Аргыый аҕай ааттаһар:

Этиий миэхэ, туох кэпсээн,
Этиэҥ миэхэ тугу кистээн,
Мин ырыам киниэхэ тиийэрин,
Минньитэрин, дуу, ититэрин…

Күлүмүрдэс күн уота
Үрүйэ сүүрүгэр сыбыдахтанна,
Үрдүк үөрүү күлүүтэ
Кылыйан, тэйэн кылымахтанна…

Этиий миэхэ, туох кэпсээн,
Этиэҥ миэхэ тугу кистээн,
Олох диэн Ырыа буолбаат,
Оччоҕо суолбут биир буолбаат…

Ырыа… Бу туналыйар тулаҕар чаҕылыйар курдаах чаҕылҕан тыыннаах, омуннаах-төлөннөөх кэм эргийэр иитигэр кулун курдук кулахачыйа турар улуу олох арҕаһа ардыгар аллара баттыыра, сороҕор оройугар олордоро олус уйан уйулҕаны уолуппакка, биир дьикти түгэҥҥэ, кэрэ турукка – Тапталга сирдиир, тиэрдэр, быыһыыр этиэхтэн эриэккэс, нарын-намыын куйаар алыптаах тыаһын таба тутан, чуордук истэн ырыа гынан көтүтэр киһи барахсан баар эбээт, баар… Ол хомоҕой тыллаах хоһооннору хомуйа тутан, хомус уоһугар даҕайан, ис кут ыраас уулаах уйулҕатын ой дуорааныгар оймото-ойдоро оонньотон, матыып оҥорон ырыа айан таҥааччы – Аан дойдуну абылыыр аптаах киһи…

Ыам ыйын 26 күнүгэр «Бартыһаан» сынньалаҥ киинигэр Сунтаар улууһун ырыа айааччыларын түмсүүтүн айар киэһэтэ үрдүк тэрээһиннээхтик буолан ааста.

Тэрээһин үөрүүлээх аһыллыыта Сунтаар талааннаах кыргыттара Наталья Михалева – Сайа тылларыгар, Ангелина Файрушина матыыбыгар суруллубут «Алгыспын аныыбын» диэн бары кэлбит кыттааччы, саалаҕа мустубут көрөөччү көхтөөх ырыатынан саҕаланна.

Сунтаар улууһун култуураҕа, духуобунаска управлениетын салайааччыта, киһини өрүкүтэр өрүү сырдык, өрө күүрдэр сонун санаалардаах, талааннаах эдэр киһи Мария Кобельянова — Тускулаана уу курдук устан, салгын курдук сандаарыйан тахсан, үөрүүлээх күнүнэн үрдүк түөһүн иһиттэн тахсар күндээркэй куолаһынан итии-истиҥ эҕэрдэ тылын эттэ-тыынна.

Ол кэннэ улуус ырыа айааччыларын түмсүүтүн элбэх сыл үрдүк таһаарыылаахтык салайан кэлбит, сценаҕа тахсыбыта 60, ырыа алыптаах матыыбын айбыта 40 сылларын туолар, бэйэтэ быйыл 65 сааһын үөрүүлээхтик бэлиэтиир Валерий Васильевич Коротовка сыралаах, айымньылаах үлэтигэр махтанан туран «Сцена ветерана» диэн бэлиэни ытыс тыаһын ортотугар кэтэртэ. Быйылгыттан ыла, бу эппиэттээх сүгэһэри аны эдэр эрчимнээх, хайы-үйэ өрөспүүбүлүкэҕэ биллэ–иһиллэ охсубут дьикти кэрэ куоластаах, ырыа куттаах Анна Тотонова ылынна.

Салгыы сценаҕа Ырыа ыһыаҕа саҕаланан, сүүрбэттэн тахса ырыа матыыбын айааччы тахсан ыллаан-туойан ааста.
Хас тахсар киһи ыллыыр ырыата бэйэтэ туспа турук, уран эйгэ кутунан саалаҕа мустубут көрөөччүнү абылыы көттө.
Этэллэр эбээт: былыыр былыр аан бастакы дьоннор Аар Айылҕа, Улуу Куйаар, Уу-Чуумпу хас дорҕоонун чуордук хабар, сэрэйэр ыраас куттаах сырдык дьон этилэрэ диэн. Кэм-кэрдии ааһан истэҕин аайы тэтим түргэтээн, ол сырсыытыгар болҕойуу сыппаан, киһи сайдан, төттөрүтүн тугу да истибэт, өйдөөн көрбөт бүтэй буолан иһэбит. Тапталы, таптыыры – Олох Улуу Ырыатын кыайан эппэт-истибэт, сэрэйбэт ньимиликээннэрбит…

Бүтэһигэр, Валерий Коротов сибэкки кэриэтэ нарын-намчы Ангелина Файрушина барахсан сырдык кэриэһигэр анаан бэйэтин тылыгар айбыт «Ырыа — кыыс» ырыатын харах уулаах туран гитараҕа оонньоон, ыллаан уйадытта.

Бу айар куттаахтар, ырыаһыттар, дьэ ол кинилэр эбээт, дьон сүрэҕин, Сир Ийэни Куйаар сырдык сардаҥатынан –тапталынан байытар, сайыннарар дьон. Туругур, дьиэрэйэ тур, сахам Ырыата.